Data-experts van partijen bij Datavakbond te gast op 3 maart

Op 3 maart organiseerde de Datavakbond een webinar over data in de politiek naar aanleiding van onze datavergelijker. Hoe kijken verschillende politieke partijen tegen dit onderwerp aan, wat zijn de blinde vlekken en bestaat er zo iets als linkse of rechtse data-politiek? Deze vragen, en meer, kwamen aan bod tijdens de rijkgevulde discussies. Hier volgt een impressie.

Wie waren er van de partij?

Tijdens de webinar waren vertegenwoordigers van de wetenschappelijke bureaus van de partijen D66, PvdA, SP, VVD, ChristenUnie en GroenLinks aanwezig. Ook kleinere partijen zonder wetenschappelijk bureau hadden een afgevaardigde gestuurd. VOLT, BIJ1, en bij de Piratenpartij zelfs de lijsttrekker, waren present. Naast de partijen was er ook een ruim aantal geïnteresseerden; in totaal werd de bijeenkomst door 75 mensen bezocht.
Laura Vermeulen, de voorzitter van de Datavakbond, opende de avond met een korte introductie. Ze merkte op dat de datavergelijker zichtbaar had gemaakt dat dit thema in de politiek duidelijk meer is gaan leven. Verschillende standpunten en onderwerpen uit het manifest van de Datavakbond lijken zelfs, in tegenstelling tot vier jaar geleden, gemeengoed te zijn in de verkiezingsprogramma’s. Bijna alle partijen spreken in hun programma bijvoorbeeld over het openbreken van Big Tech, en ook het instellen van een ‘Ministerie van Digitale Zaken’ is een terugkerend standpunt.

Bestaat linkse of rechtse datapolitiek?

Het grootste gedeelte van de webinar werd besteed aan een discussie over de verschillende visies van de politieke partijen op dit onderwerp. Een vraag uit het publiek was of er een scheiding bestaat tussen links/rechts of progressief/conservatief als het op data aankomt. Sommige aanwezigen stelden dat er zeker een onderscheid te maken is; rechtse partijen zouden data eerder als handelswaar beschouwen en daarmee het delen van data sneller stimuleren. Ook leggen conservatieve partijen meer de nadruk op het gebruik van data ten behoeve van het beschermen van veiligheid en benadrukken groene partijen de duurzaamheidsaspecten van digitalisering, zoals energiegebruik en het gebruik van bepaalde metalen.
Ook tijdens het gesprek met de afgevaardigden bleek al snel dat de partijen verschillende waarden benadrukten. De VVD beklemtoonde de gevaren van desinformatie en het belang van de vrije meningsuiting, de Piratenpartij benadrukte het mensenrechtenaspect, de ChristenUnie stelde sterk te willen inzetten op de rechtstaat, de SP wees op de samenhang tussen datamisbruik en surveillance-kapitalisme, VOLT wees op de noodzaak voor een Europese aanpak, de PvdA droeg de invalshoek aan van de dataproducent en het arbeidsrecht, en BIJ1 benadrukte de tweedelingen en discriminatie die algoritmes in de maatschappij kunnen versterken. Hoewel er wat betreft de oplossingen verschillen bestonden (nationaal aanpakken of via EU, regulering door overheid of door bedrijven zelf) bestond er brede consensus over de ernst van de genoemde problemen en de noodzaak tot oplossingen. De aanwezigen waren gelijkgestemd in het benoemen van de structurele risico’s (desinformatie, asymmetrie in macht, tweedeling in de maatschappij).

Blinde vlekken en ontbrekende data

Aan de makers van Data in Den Haag werd uit het publiek nog gevraagd of er zaken waren die wat hen betreft ontbraken in de verkiezingsprogramma’s. Onder andere de (toekomstige) risico’s van VR en augmented reality, de langetermijnrisico’s van onbegrenste kunstmatige intelligentie, privacy-kwesties bij meta-data, deepfakes en het gebruik van biometrische gegevens zijn thema’s die nu nog onderbelicht waren volgens de aanwezigen van de Datavakbond.
Op een gegeven moment ontstond er een discussie over het gebruik van algoritmen. Zouden bij bepaalde beslissingen van de overheid niet bij voorbaat het gebruik van algoritmen uitgesloten moeten worden? Hierover bleek door de aanwezigen nog niet heel sterk te zijn nagedacht. Al wezen sommigen er wel op dat algoritmen blind zijn voor context, ze geen belangenafweging kunnen maken, er technische onkunde is bij de overheid en dat het gebruik van algoritmen in bijvoorbeeld de rechtspraak, risicoprofilering en de verdeling van belangrijke voorzieningen problematisch is.
De Piratenpartij zette de discussie nog even op scherp door te wijzen op het feit dat de PvdA, ChristenUnie en VVD in de Tweede Kamer voor de nieuwe Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (ook wel ‘Super-SyRI’) hadden gestemd, en riep met name de PvdA op in de Eerste Kamer tegen te stemmen.

Eerst zien…

Al met al was het een leerzame avond, waarin ook de bezoekers in de chat de nodige discussies voerden en inzichten deelden. De Datavakbond is benieuwd of de partijen ook na de verkiezingen zich nog zo voor het data thema zullen uitspreken. Misschien helpt een analyse over hoeveel van de beloften terecht is gekomen?
Een ding is zeker: fundamentele gedachtenvorming over het dataperspectief in de politiek en het belang van de burger hierin blijken, zeker gezien de verregaande digitalisering, nog wel even relevant. Genoeg punten voor de Datavakbond om zich hierin te blijven organiseren.

Word nu lid van De Datavakbond en sluit je aan bij het collectief dat zeggenschap wil over je eigen data en een tegenmacht vormt tegen grote techbedrijven. Lid worden kost niets. We houden je op de hoogte van de ontwikkelingen en nodigen je uit voor diverse ledenactiviteiten.